14/11/2025
Trong bối cảnh ngành y tế hiện nay, hoạt động tiêm chủng đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, dù tiêm chủng mang lại lợi ích lớn, vẫn tồn tại rủi ro tiềm ẩn như tai biến sau tiêm, trách nhiệm dân sự của cơ sở y tế và nhà cung ứng vắc xin.
Vì vậy, việc tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng trở thành một trong các giải pháp bảo vệ hiệu quả, không chỉ nhằm tuân thủ pháp luật mà còn nâng cao uy tín và quản trị rủi ro cho cơ sở tiêm chủng.
Vậy theo quy định pháp luật hiện hành tại Việt Nam, những ai thuộc đối tượng bắt buộc phải tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết giúp các chủ cơ sở tiêm chủng có cái nhìn rõ ràng, đầy đủ và chuẩn xác.
Bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng là sản phẩm bảo hiểm được thiết kế nhằm bảo vệ cơ sở y tế, nhà cung ứng vắc xin hoặc cán bộ y tế trực tiếp thực hiện tiêm chủng trước các khiếu nại, trách nhiệm dân sự phát sinh từ tai biến tiêm chủng. Khi sự cố xảy ra, hợp đồng bảo hiểm sẽ chi trả cho bên bị thiệt hại hoặc hỗ trợ bồi thường theo các điều khoản đã thỏa thuận. Việc mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng không chỉ là một giải pháp quản trị rủi ro cần thiết mà còn góp phần bảo đảm an toàn tiêm chủng, củng cố niềm tin của người dân và thể hiện sự tuân thủ đúng đắn các quy định pháp luật.
Về khung pháp lý, tại Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 (Luật số 08/2022/QH15, có hiệu lực từ 01/01/2023) đã quy định rõ về bảo hiểm bắt buộc – đó là loại hình bảo hiểm nhằm mục đích bảo vệ lợi ích công cộng, môi trường và an toàn xã hội.
Cụ thể tại Điều 8:
Khoản 1: Bảo hiểm bắt buộc là sản phẩm bảo hiểm nhằm mục đích bảo vệ lợi ích công cộng, môi trường và an toàn xã hội.
Khoản 2: Bảo hiểm bắt buộc bao gồm:
a) Bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới;
b) Bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm nghề nghiệp tư vấn pháp luật;
c) Bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm nghề nghiệp của doanh nghiệp môi giới bảo hiểm;
d) Bảo hiểm bắt buộc quy định tại luật khác đáp ứng quy định tại khoản 1 Điều này.
Như vậy, nếu có quy định chuyên ngành (ví dụ: luật y tế, luật phòng chống bệnh truyền nhiễm) yêu cầu cơ sở tiêm chủng mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng và loại bảo hiểm này đáp ứng tiêu chí tại khoản 1 Điều 8, thì bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng sẽ thuộc nhóm bảo hiểm bắt buộc theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022.
Cùng với đó, các văn bản liên quan đến hoạt động tiêm chủng như Nghị định 104/2016/NĐ-CP về hoạt động tiêm chủng (hợp nhất trong Văn bản hợp nhất 03/VBHN-BYT năm 2024) đã quy định trách nhiệm bồi thường khi sử dụng vắc xin. Nghị định 104/2016/NĐ-CP (ngày 01/7/2016) quy định rõ trách nhiệm bồi thường tai biến tiêm chủng: Nhà nước bồi thường cho vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng/chống dịch (Điều 15); cơ sở tiêm chủng chịu trách nhiệm dân sự nếu có lỗi với vắc xin ngoài chương trình (Điều 15, khoản 4). Văn bản hợp nhất 03/VBHN-BYT năm 2024 hợp nhất Nghị định 104/2016/NĐ-CP với Nghị định 13/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 104/2016/NĐ-CP, do Bộ Y tế ban hành. Nghị định 104 vẫn hiệu lực và được hướng dẫn bởi các thông tư liên quan (như Thông tư 28/2024/TT-BYT về vaccine).
Dù chưa có văn bản chuyên biệt rõ ràng yêu cầu mọi cơ sở tiêm chủng phải mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng, trong thực tiễn ngành bảo hiểm và y tế từ cộng đồng kinh doanh bảo hiểm đã đề nghị các cơ sở chủ động tham gia để quản trị rủi ro. Theo một số tài liệu chuyên ngành, “dù pháp luật chưa bắt buộc cụ thể việc mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng, nhưng trên thực tế, đây là yêu cầu mang tính bắt buộc gián tiếp, đặc biệt với các cơ sở tiêm chủng dịch vụ hoặc tiêm vắc xin ngoài chương trình mở rộng”.
Mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng là giải pháp quản trị rủi ro cần thiết
Trước hết, cần hiểu rõ “bắt buộc” ở đây không chỉ theo nghĩa “có văn bản chuyên ngành yêu cầu mua bảo hiểm”, mà còn theo hướng “nên mua để quản trị rủi ro và phù hợp chuẩn mực ngành”. Dưới đây là các đối tượng nên tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng:
Bao gồm các bệnh viện, phòng khám, trung tâm y tế, trạm y tế có chức năng tiêm vắc xin, đặc biệt cơ sở tiêm chủng dịch vụ (không nằm hoàn toàn trong chương trình tiêm chủng mở rộng do Nhà nước tổ chức). Vì cơ sở này trực tiếp chịu trách nhiệm khi thực hiện tiêm, nếu xảy ra tai biến hoặc khiếu nại người được tiêm chủng thì có thể phát sinh trách nhiệm dân sự với người được tiêm và gia đình họ. Do đó, cơ sở tiêm chủng là đối tượng đầu tiên cần tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng.
Cán bộ y tế trực tiếp thực hiện tiêm chủng: Bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên tại cơ sở tiêm chủng thực hiện kỹ thuật tiêm. Họ là người chịu trách nhiệm trực tiếp về hành vi tiêm, nếu có sai sót kỹ thuật hoặc vi phạm chuyên môn dẫn đến tai biến thì có thể bị yêu cầu bồi thường. Do đó, tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng cũng mang ý nghĩa bảo vệ người trực tiếp thực hiện.
Trong nhiều hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng hiện nay, nhà sản xuất vắc xin hoặc đơn vị cung cấp dịch vụ tiêm chủng cũng được bảo hiểm vì họ có thể bị yêu cầu bồi thường nếu sản phẩm vắc xin hoặc dịch vụ gây tai biến.
Về mặt phân tích, nguyên nhân khiến những đối tượng này nên hoặc “bắt buộc” tham gia bao gồm: tiêm chủng là hoạt động y tế có rủi ro dù đã kiểm soát chặt; người được tiêm chủng có thể bị thiệt hại về tính mạng hoặc sức khỏe; nếu không có bảo hiểm, cơ sở y tế hoặc nhà cung ứng có thể phải tự chịu toàn bộ chi phí bồi thường và chịu ảnh hưởng uy tín lớn.
Mặc dù chưa có văn bản luật chuyên ngành nào tại thời điểm hiện nay quy định cụ thể “cơ sở tiêm chủng phải mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng” như bắt buộc tuyệt đối, nhưng nhiều doanh nghiệp bảo hiểm đã triển khai sản phẩm và khuyến nghị đối tượng là cơ sở, nhà sản xuất và cán bộ liên quan mua vì tính thiết yếu trong quản trị rủi ro. Ví dụ, một sản phẩm bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng hiện có giới thiệu: đối tượng là “nhà cung cấp vắc xin; cơ sở tiêm chủng; cán bộ y tế thực hiện tiêm chủng”, phạm vi bảo hiểm là trách nhiệm của các đối tượng trên đối với người được tiêm chủng khi xảy ra sự cố tiêm chủng.
Tổ chức, đơn vị cung cấp dịch vụ tiêm chủng hoặc nhà sản xuất vắc xin nên tham gia bảo hiểm
Việc xác định rõ mức trách nhiệm và phạm vi bảo hiểm giúp cả bên mua và doanh nghiệp bảo hiểm nắm chắc quyền lợi và nghĩa vụ khi giao kết hợp đồng, tạo điều kiện cho hoạt động tiêm chủng diễn ra với trách nhiệm cao, an toàn và tuân thủ pháp luật.
Mức trách nhiệm trong bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng được thiết lập để bảo đảm rằng cơ sở tiêm chủng, đơn vị cung cấp vắc xin hoặc nhân viên y tế có đủ năng lực tài chính để chi trả hoặc bồi thường khi phát sinh các khiếu nại, sự cố liên quan đến hoạt động tiêm chủng. Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm số 08/2022/QH15, bảo hiểm bắt buộc được hiểu là “sản phẩm bảo hiểm nhằm mục đích bảo vệ lợi ích công cộng, môi trường và an toàn xã hội”.
Căn cứ này cho phép nhà nước và ngành bảo hiểm xác định rằng bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng có thể thuộc nhóm bảo hiểm bắt buộc nếu có luật chuyên ngành yêu cầu.
Trong thực tiễn triển khai, một số hợp đồng bảo hiểm dành cho hoạt động tiêm chủng quy định mức trách nhiệm theo người hoặc theo mũi tiêm: ví dụ từ khoảng 50 triệu đồng đến 1 tỷ đồng cho mỗi trường hợp xảy ra sự cố. Cơ sở tiêm chủng cần cân nhắc quy mô hoạt động, số lượng mũi tiêm và mức rủi ro của vắc xin sử dụng để lựa chọn mức trách nhiệm phù hợp nhằm tránh chi trả vượt khả năng tài chính của mình.
Phạm vi bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng là phạm vi mà hợp đồng bảo hiểm cam kết chi trả khi xảy ra “sự kiện bảo hiểm” — tức là các thiệt hại phát sinh từ hoạt động tiêm chủng mà bên mua bảo hiểm và người được bảo hiểm đã thỏa thuận.
Phạm vi thường bao gồm: thiệt hại về sức khỏe, tính mạng của người được tiêm chủng do tai biến tiêm chủng; chi phí y tế phát sinh trực tiếp liên quan đến sự cố; trách nhiệm dân sự của cơ sở hoặc nhân viên tiêm chủng trước người được tiêm chủng hoặc gia đình họ. Đồng thời, hợp đồng sẽ quy định các điều khoản loại trừ – những trường hợp mà doanh nghiệp bảo hiểm không phải chi trả, ví dụ do vi phạm quy trình chuyên môn, sử dụng vắc xin không được phép lưu hành hoặc sự cố ngoài phạm vi hoạt động đã đăng ký.
Đối với cơ sở y tế hoặc đơn vị tiêm chủng, việc tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, giúp cơ sở chuyển giao rủi ro tài chính: nếu xảy ra tai biến tiêm chủng dẫn đến khiếu nại, cơ sở có hợp đồng bảo hiểm sẽ không phải tự chịu toàn bộ chi phí bồi thường mà được hỗ trợ từ doanh nghiệp bảo hiểm. Thứ hai, bảo hiểm giúp cơ sở nâng cao uy tín: khi thông báo với khách hàng rằng có bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng là dấu hiệu chuyên nghiệp, thể hiện trách nhiệm với người được tiêm. Thứ ba, việc có bảo hiểm là yếu tố tăng cường niềm tin công chúng vào dịch vụ tiêm chủng tại cơ sở, góp phần xây dựng văn hóa an toàn tiêm chủng.
Đối với người được tiêm chủng, dù họ không là bên mua bảo hiểm, việc cơ sở tiêm chủng có bảo hiểm sẽ giúp họ đảm bảo quyền lợi trong trường hợp xảy ra tai biến: có nguồn bồi thường, có quy trình minh bạch, giảm thiểu rủi ro phát sinh tranh chấp.
Với xã hội và ngành y tế nói chung, việc mở rộng bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng giúp nâng cao tính minh bạch, bền vững trong hoạt động tiêm chủng, góp phần củng cố niềm tin của cộng đồng và đảm bảo mục tiêu phòng bệnh truyền nhiễm. Việc này hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 khi Nhà nước khuyến khích phát triển các sản phẩm bảo hiểm để bảo vệ lợi ích công cộng.
Mặc dù chưa có quy định chuyên ngành rõ “phạt” vì không mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng, tuy nhiên, trong hoạt động tiêm chủng, cơ sở tiêm chủng bắt buộc phải đáp ứng điều kiện về an toàn tiêm chủng, báo cáo, trách nhiệm bồi thường khi xảy ra tai biến theo Nghị định 104/2016/NĐ‑CP.
Cụ thể, nếu cơ sở tiêm chủng không đáp ứng điều kiện hoặc gây thiệt hại mà không có nền tảng bồi thường rõ ràng thì rủi ro về pháp lý và uy tín rất lớn. Vì vậy, việc chủ động mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng là biện pháp phòng ngừa thiết thực.
Doanh nghiệp bảo hiểm và cơ sở tiêm chủng khi xây dựng hợp đồng nên lưu ý điều khoản loại trừ, điều khoản quy trình xử lý khi xảy ra sự cố, giúp giảm thiểu rủi ro tranh chấp và xử lý chậm.
Chưa có quy định chuyên ngành rõ “phạt” vì không mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng
Tóm lại, dù hệ thống pháp luật hiện hành chưa ban hành một văn bản chuyên ngành quy định cụ thể rằng mọi cơ sở tiêm chủng dịch vụ phải mua bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng, nhưng thực tiễn hoạt động và chuẩn mực quản trị rủi ro trong ngành y tế đã đặt các cơ sở tiêm chủng, nhà cung ứng vắc xin và đội ngũ cán bộ tiêm chủng vào nhóm đối tượng bắt buộc phải tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng để đảm bảo an toàn cho người dân và trách nhiệm nghề nghiệp. Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 khẳng định vai trò của bảo hiểm bắt buộc trong việc bảo vệ lợi ích công cộng, và những quy định về bồi thường tại các nghị định liên quan đến hoạt động tiêm chủng tạo nền tảng pháp lý rõ ràng cho việc triển khai loại hình bảo hiểm này.
Đối với cơ sở tiêm chủng và các đơn vị liên quan, tham gia bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng không chỉ thể hiện sự tuân thủ chuẩn mực ngành, mà còn là chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả, giúp củng cố uy tín, bảo vệ hoạt động chuyên môn và bảo đảm quyền lợi chính đáng của người được tiêm chủng.
Nếu cơ sở y tế hoặc đơn vị cung cấp dịch vụ tiêm chủng đang cân nhắc lựa chọn sản phẩm bảo hiểm trách nhiệm tiêm chủng, vui lòng liên hệ Bảo hiểm BSH qua hotline 1900 969609 để được tư vấn chi tiết về mức phí, số tiền bảo hiểm phù hợp, phạm vi bảo hiểm cũng như các điều khoản tương ứng với quy mô hoạt động và số lượng mũi tiêm thực hiện hằng năm.
