21/10/2025
Trong bối cảnh rủi ro về thiên tai, cháy nổ, trộm cắp hay hư hỏng tài sản ngày càng phức tạp, bảo hiểm tài sản trở thành công cụ tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp và cá nhân ổn định kinh tế sau tổn thất. Tuy nhiên, để được chi trả đúng và đủ khi xảy ra rủi ro, người tham gia bảo hiểm cần hiểu rõ nguyên tắc bồi thường trong bảo hiểm tài sản – nền tảng pháp lý đảm bảo công bằng cho cả bên mua và bên bảo hiểm.
Vậy, cụ thể nguyên tắc bồi thường trong bảo hiểm tài sản là gì? Các doanh nghiệp, cá nhân cần lưu ý điều gì để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, bồi thường bảo hiểm là việc doanh nghiệp bảo hiểm chi trả cho bên mua bảo hiểm số tiền tương ứng với thiệt hại thực tế của tài sản được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm.
Mục đích của bồi thường không phải để tạo lợi nhuận cho người được bảo hiểm, mà để đưa họ trở lại trạng thái tài chính như trước khi thiệt hại xảy ra.
Ví dụ: Một nhà kho được mua bảo hiểm cháy nổ bắt buộc trị giá 10 tỷ đồng. Khi xảy ra hỏa hoạn gây thiệt hại 2 tỷ đồng, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ chi trả đúng phần tổn thất 2 tỷ (sau khi trừ mức khấu trừ và theo giá trị thực tế), không vượt quá giá trị tài sản đã được xác định.
Hiểu rõ nguyên tắc bồi thường không chỉ giúp người tham gia bảo hiểm chủ động bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, mà còn tránh được các tranh chấp, hiểu lầm hoặc rủi ro pháp lý khi xảy ra tổn thất. Thực tế, nhiều trường hợp khách hàng bị giảm hoặc từ chối bồi thường không phải vì doanh nghiệp bảo hiểm cố tình “làm khó”, mà do người mua chưa nắm được nguyên tắc về phạm vi bảo hiểm, giá trị tài sản, mức khấu trừ hay thời hạn thông báo rủi ro.
Khi hiểu đúng, người tham gia sẽ biết định giá tài sản chính xác, lựa chọn mức bảo hiểm phù hợp và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thông báo, phối hợp giám định, từ đó quá trình bồi thường diễn ra nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả hơn. Đặc biệt với doanh nghiệp, việc nắm vững các nguyên tắc này giúp chủ động quản trị rủi ro tài chính, đảm bảo hoạt động kinh doanh không bị gián đoạn khi xảy ra sự cố bất ngờ.
Vì vậy, việc trang bị kiến thức về nguyên tắc bồi thường trong bảo hiểm tài sản là bước quan trọng để mỗi cá nhân, tổ chức biến bảo hiểm thành công cụ tài chính thực sự hữu ích, chứ không chỉ là một khoản chi phí bắt buộc.
Trang bị kiến thức về nguyên tắc bồi thường trong bảo hiểm tài sản là bước cần thiết
Trong hoạt động bảo hiểm tài sản, việc tuân thủ đúng các nguyên tắc bồi thường là yếu tố then chốt để đảm bảo tính công bằng, minh bạch và đúng pháp luật. Theo quy định tại Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022, bốn nguyên tắc cơ bản thường được áp dụng bao gồm:
Điều 53 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 nêu rõ: “Doanh nghiệp bảo hiểm chỉ bồi thường trong phạm vi tổn thất thực tế và không vượt quá số tiền bảo hiểm.” Hiểu một cách đơn giản, người được bảo hiểm không thể “kiếm lời” từ sự cố. Nếu thiệt hại thực tế là 100 triệu đồng, mức bồi thường tối đa chỉ dừng lại ở 100 triệu, sau khi trừ đi các khoản miễn thường hoặc khấu trừ theo hợp đồng. Cơ chế này đảm bảo tính công bằng giữa các bên và ngăn ngừa hành vi trục lợi bảo hiểm..
Đây là nguyên tắc được quy định tại Điều 54. Theo đó, việc bồi thường phải dựa trên giá trị thực tế của tài sản ngay khi rủi ro xảy ra, thay vì giá mua ban đầu. Giá trị thị trường phản ánh sự biến động theo thời gian do hao mòn, khấu hao hoặc thay đổi giá cả. Chẳng hạn, một thiết bị công nghiệp mua năm 2020 với giá 2 tỷ đồng, đến năm 2025 chỉ còn giá trị 1,2 tỷ đồng; khi xảy ra tổn thất toàn bộ, mức bồi thường sẽ tính theo giá trị 1,2 tỷ này – tức là giá trị thực tế tại thời điểm thiệt hại.
Nguyên tắc “bảo hiểm dưới giá trị” và “bảo hiểm trên giá trị”, được đề cập tại Điều 55 và 56 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022. Nếu người mua bảo hiểm kê khai số tiền bảo hiểm thấp hơn giá trị thật của tài sản (bảo hiểm dưới giá trị), doanh nghiệp bảo hiểm chỉ bồi thường theo tỷ lệ tương ứng.
Ví dụ, một tài sản trị giá 10 tỷ đồng nhưng chỉ mua bảo hiểm 5 tỷ, khi thiệt hại 2 tỷ, người được bảo hiểm chỉ được bồi thường 1 tỷ đồng (tức 50%). Ngược lại, nếu kê khai cao hơn giá trị thực tế (bảo hiểm trên giá trị), doanh nghiệp bảo hiểm chỉ bồi thường đúng phần thiệt hại thật, không trả thêm dù số tiền bảo hiểm cao hơn. Hai nguyên tắc này nhằm tránh trường hợp khách hàng mua bảo hiểm không phù hợp với giá trị thật, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong bồi thường.
Khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, người được bảo hiểm có nghĩa vụ thông báo kịp thời cho doanh nghiệp bảo hiểm, đồng thời bảo quản hiện trường, phối hợp giám định và cung cấp đầy đủ hồ sơ chứng minh thiệt hại. Việc chậm thông báo hoặc tự ý di chuyển, sửa chữa tài sản trước khi được giám định có thể khiến doanh nghiệp bảo hiểm từ chối bồi thường. Do đó, việc chủ động phối hợp và tuân thủ quy trình là yếu tố quan trọng giúp quá trình bồi thường diễn ra nhanh chóng, chính xác và đúng pháp luật.
Tùy vào loại tài sản và thỏa thuận hợp đồng, việc bồi thường có thể thực hiện theo các hình thức sau:
Mọi hình thức bồi thường đều phải đảm bảo đưa tài sản trở lại tình trạng trước tổn thất, không làm phát sinh thêm lợi ích tài chính cho người được bảo hiểm.
Quy trình bồi thường tài sản gồm các bước cơ bản sau:
Trường hợp hợp đồng bảo hiểm “trên giá trị” và “dưới giá trị” là hai tình huống phổ biến có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người được bảo hiểm trong quá trình bồi thường.
Hợp đồng trên giá trị xảy ra khi bên mua bảo hiểm kê khai giá trị tài sản cao hơn giá trị thực tế. Trong trường hợp này, doanh nghiệp bảo hiểm chỉ bồi thường đúng bằng giá trị thiệt hại thực tế, phần chênh lệch vượt quá sẽ không được thanh toán. Quy định này nhằm đảm bảo tính trung thực và ngăn ngừa hành vi cố tình nâng giá trị tài sản để trục lợi.
Ngược lại, hợp đồng dưới giá trị phát sinh khi người được bảo hiểm chỉ mua bảo hiểm cho một phần giá trị thực của tài sản. Khi xảy ra tổn thất, doanh nghiệp bảo hiểm chỉ bồi thường theo tỷ lệ tương ứng giữa số tiền bảo hiểm và giá trị thực tế của tài sản. Chẳng hạn, nếu tài sản trị giá 10 tỷ đồng nhưng chỉ được bảo hiểm với giá trị 7 tỷ đồng, khi xảy ra thiệt hại 1 tỷ đồng, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ chỉ chi trả 700 triệu đồng (tức 70% thiệt hại).
Cả hai trường hợp này đều được quy định cụ thể tại Điều 55 và 56 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, với mục tiêu đảm bảo công bằng, minh bạch và phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản trong hợp đồng bảo hiểm.
Quy trình bồi thường cơ bản
Để quá trình bồi thường diễn ra suôn sẻ và đảm bảo tối đa quyền lợi của mình, người tham gia bảo hiểm cần đặc biệt lưu ý một số điểm quan trọng sau đây:
Đây là yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất. Nếu định giá sai, người mua có thể bị thiệt thòi khi bồi thường. Các cá nhân và doanh nghiệp nên tham khảo báo giá thị trường, chứng thư thẩm định hoặc nhờ chuyên viên bảo hiểm hỗ trợ xác định giá trị đúng.
Xác định đúng giá trị tài sản là yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất
Theo Điều 50 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, doanh nghiệp bảo hiểm có quyền loại trừ một số rủi ro như: hao mòn tự nhiên, lỗi thiết kế, hành vi cố ý gây thiệt hại, chiến tranh, khủng bố…
Người mua cần đọc kỹ hợp đồng, đặc biệt là mục “Điều khoản loại trừ” để hiểu rõ phạm vi được và không được bảo hiểm.
Thực hiện đúng nghĩa vụ khi xảy ra tổn thất là yếu tố then chốt để được bồi thường nhanh chóng và đầy đủ. Người được bảo hiểm cần:
Sự chủ động và minh bạch trong từng bước sẽ giúp doanh nghiệp bảo hiểm xử lý hồ sơ nhanh hơn, đảm bảo quyền lợi của người được bảo hiểm được thực hiện đầy đủ và công bằng.
Một trong những yếu tố quyết định trải nghiệm khách hàng là khả năng chi trả bồi thường. Các doanh nghiệp bảo hiểm lớn như BSH (Bảo hiểm Sài Gòn – Hà Nội) có quy trình bồi thường chuyên nghiệp, minh bạch và nhanh chóng, giúp khách hàng an tâm tuyệt đối khi tham gia bảo hiểm tài sản.
Nguyên tắc bồi thường trong bảo hiểm tài sản không chỉ là quy định pháp lý mà còn là cam kết công bằng và minh bạch giữa doanh nghiệp bảo hiểm và người được bảo hiểm. Hiểu đúng, thực hiện đúng – đó chính là chìa khóa giúp khách hàng bảo vệ quyền lợi và tận dụng trọn vẹn giá trị của bảo hiểm tài sản.
